Imię: Maria Nazwisko: Szpilfogel
- NIE
 - Kobieta
 - Maria
 - Szpilfogel
 - Rozenowicz
 - Kruszyńska
 - Pruszków
 - Tak
 - Spoza Warszawy
 - Wola Krzysztoporska
 - Al. Jerozolimskie 65/6; Emilii Plater; Milanówek
 - Żyd
 - dobry
 - średnie
 - w mieszkaniu
 - 
                                        
                                        
Urodzona w Pruszkowie. Ojciec Enasz miał tartak, matka Karolina z domu Bryl, nie pracowała. Studiowała polonistykę na UW. Przerwała studia po dwóch latach, wyszła za mąż za Henryka Szpilfogela. Zamieszkali w Woli Krzysztoporskiej, wsi, która była własnością rodziny męża i gdzie mieli rodzinne fabryki. Henryk był dyrektorem drożdżowni i współwłaścicielem. Dużo podróżowała z mężem. W 1938 r. urodziła córkę Elżbietę. W początku 1940 r. trafia z rodziną do getta w Pruszkowie. Po kilku miesiącach rodzina zostaje przeniesiona do getta warszawskiego. Mąż w getcie zajmował się produkcją mydła i sztucznego miodu. W sierpniu lub wrześniu 1942 r. wyszła z getta kanałami z córką i kuzynem Piotrem Zysmanem. Trafili do rodziny szkolnej koleżanki Marii, Julii Haliny Dąbrowskiej, i jej matki Gabrieli Elżanowskiej, w Aleje Jerozolimskie. Mąż wyszedł z getta później, miał wygląd semicki i ukrywał się osobno. Poszedł do Hotelu Polskiego i zaginął. Maria z córką często zmieniały mieszkania, pomagała im w tym Julia Dąbrowska. W styczniu 1944 r., oddała córkę na kilka miesięcy do Sióstr Niepokalanek we Wrzosowie, dzielnicy Burakowa pod Warszawą. W lipcu 44 r. siostry oddały wszystkie dzieci rodzinom. Mieszkała wtedy na Emilii Plater i tam zabrała córkę. Wybuchło powstanie warszawskie. Ukrywały się, razem z innymi lokatorami, w piwnicy. Z piwnicy trafiły do grupy warszawiaków kierowanej w stronę Pruszkowa. Przy kolejce we Włochach, jakiś Niemiec powiedział jej, że wiozą ich do obozu, żeby uciekała. Wsiadła z dzieckiem do jakiegoś pociągu i dojechała do Milanówka, w którym nikogo nie znała. Spotkała ją obca starsza pani, Jeliczowa, i zabrała do swojej willi jako uchodźczynię z powstania. Mieszkały tam kilka miesięcy, do czasu kiedy Niemcy zabrali willę na swoje potrzeby. Potem mieszkały u pana Strausa, też w willi gdzie w wielkim pokoju, na podłodze spało kilka rodzin. Mieszkał tam m.in. pan Bocheński, przedwojenny spiker radiowy, pani Barbara Kostrzewska z matką i synkiem. Po zakończeniu wojny pojechała do Pruszkowa, zamieszkała z rodzicami i córką w przedwojennym domu.
 - powstanie w getcie, powstanie warszawskie, w getcie, wysiedlenie
 - działania Polaków, mieszkaniowe, pomoc
 - dzieci, obcy człowiek, pomoc lokalowa, znajomi
 
- 
    
    
    
            
Powiązane źródła:
 
- 
                                        
                                        
Autorka wywiadu w 1940 r. miała dwa lata, nie pamięta adresów mieszkań. Ma świadomość tego, że często były zmieniane.
 
- 
            
Powiązani ludzie:
- 
                                
                                    Zysman
 Piotr
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        (kuzyn)
                                                                                                            
                                                                    
Syn Józefa Zysmana, adwokata z Piotrkowa Trybunalskiego, męża siostry Marii Szpilfogel z domu Rozenowicz. Józef Zysm...
 - 
                                
                                    Elżanowska
 Gabriela 
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        (Znajomy / Pomagający)
                                                                                                            
                                                                    
W sierpniu lub wrześniu 1942 r. przyjęła do siebie koleżankę szkolną córki, Marię Szpilfogel z 3-letnią córeczką Elż...
 - 
                                
                                    Dąbrowska
 Julia Halina
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        (Znajomy / Pomagający)
                                                                                                            
                                                                    
W sierpniu lub wrześniu 1942 r. przyjęła do siebie koleżankę szkolną, Marię Szpilfogel z 3-letnią córeczką Elżunią i...
 - 
                                
                                    Jeliczowa
 nieznane
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        (Obcy / Pomagający)
                                                                                                            
                                                                    
Pani Jeliczowa spotkała na ulicy Marię Szpilfogel (Kruszyńska) z córeczką Elżbietą i zabrała do swojej willi jako uc...
 - 
                                
                                    Chruściak
 Elżbieta
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        (córka)
                                                                                                            
                                                                    
Urodziła się w Warszawie w 1938 r. Ojciec, Henryk Szpilfogel skończył chemię w Tuluzie, matka, Maria z domu Rozenowi...
 - 
                                
                                    Starus
 nieznane
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        (Obcy / Pomagający)
                                                                                                            
                                                                    
Dał schronienie wielu uchodźcom po powstaniu warszawskim, w tym Marii Szpilfogel (Kruszyńskiej) z córeczką Elżbietą,...
 - 
                                
                                    Szpilfogel
 Henryk
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        (mąż)
                                                                                                            
                                                                    
Syn Jakuba Szpilfogela, właściciela fabryki drożdży w Woli Krzysztoporskiej. Ukończył chemię w Tuluzie, był dyrektor...
 
Powiązane miejsca:
- 
                                
                                    Aleje Jerozolimskie 65 m 6
                                                                    
                                                                    
Mieszkanie Gabrieli Elżanowskiej i jej córki Julii Haliny Dąbrowskiej.
 - 
                                
                                    Milanówek
                                                                    
                                                                    
Willa pani Jeliczowej.
 - 
                                
                                    Milanówek
                                                                    
                                                                    
Willa pana Strausa.
 - 
                                
                                    getto ul. nieznana [mieszkanie rodziny Szpilfogel]
                                                                    
                                                                    
Często zmieniane mieszkania w getcie przez Henryka, Marię i Elżbietę Szpilfogel.
 
Powiązane wydarzenia:
- Po wyjściu kanałami z getta, Elżbieta Szpilfogel, jej matka i kuzy... (POMOC / jednorazowa/krótkotrwała / mieszkanie/kryjówka) ,
 - Po wysiedleniu z Warszawy, Elżbieta z matką dotarły do Milanówka,... 1944 (POMOC / długotrwała / mieszkanie/kryjówka) ,
 - Po przymusowej wyprowadzce od pani Jeliczowej, Maria Szpilfogel (K... 1944 (POMOC / mieszkanie/kryjówka) ,
 - Rodzina Szpilfogel, Henryk, Maria i dwuletnia Elżbieta często zmie... 1940 (SAMODZIELNE DZIAŁANIA ŻYDÓW / mieszkanie/kryjówka) ,
 
 - 
                                
                                    Zysman
 Piotr
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        (kuzyn)